Πίνοντας κρασί στην Αρχαία Ελλάδα
Οι Έλληνες, ιδιαίτερα από τα νησιά του Αιγαίου, την Κρήτη, τη Ρόδο, την Σαντορίνη, τη Λήμνο, τη Λέσβο και την Αττική & Βοιωτία, ήταν οι πρώτοι που είχαν μεγάλης κλίμακας παραγωγή και διανομή κρασιού. Εφηύραν αγγεία για να βοηθήσουν τη μεταφορά και την αποθήκευση, περίτεχνα κύπελλα για πλούσιους ανθρώπους και άλλα εργαλεία για να απολαμβάνουν την κατανάλωση του δοξασμένου οίνου.
Στον κλασικό ελληνικό πολιτισμό, το κρασί ήταν το βασικό στοιχείο, γύρω από το οποίο περιστρέφονταν η φιλοσοφία, η τέχνη, η ποίηση, η θρησκεία, η μουσική και η πολιτική ζωή.
Οι σοφοί έπιναν κρασί για να διευρύνουν το μυαλό τους και να υμνήσουν τους θεούς. Τα σταφύλια που είχαν υποστεί ζύμωση υποτίθεται ότι είχαν οφέλη για την υγεία και αποτελούσαν μέρος της βασικής διατροφής. Ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Όμηρος περιέγραψε εύστοχα τις ποικιλίες σταφυλιού, όπως το Λημνιό, τη συγκομιδή, τις περιοχές του κρασιού και τις συνήθειες του ποτού.
Το εκλεκτό κρασί αποτελούσε το ‘κοινωνικό λιπαντικό’ των ανώτερων τάξεων της κοινωνίας. To απόγειο των κοινωνικών εκδηλώσεων των Ελλήνων ήταν το «συμπόσιο». Συνοδευόμενες από μουσική, χορό και φυσικά κρασί, οι εκδηλώσεις αυτές ήταν πολυτελή συμπόσια, όπου συγκεντρώνονταν διανοούμενοι, πολιτικοί και φιλόσοφοι.
Καθ’ όλη τη διάρκεια ενός συμποσίου, οι συμμετέχοντες κάθονταν συνήθως σε ανάκλιντρα, κάνοντας συζητήσεις και εκφωνώντας εύγλωττες ομιλίες. Κάθε επισκέπτης αναμενόταν να καταναλώσει την ίδια ακριβώς ποσότητα κρασιού, το οποίο έρεε στα κύπελλα, σερβιρισμένο από τους σκλάβους.
Μέτρον Ἄριστον
Ίσως να φαντάζεται κανείς τους αρχαίους Έλληνες να περιφέρονται μεθυσμένοι στους δρόμους της Αθήνας, πίνοντας άφθονο κρασί και ξερνοβολώντας από το πολύ ποτό.
Το ‘Μέτρον Ἄριστον’ έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Οι αρχαίοι Έλληνες έπιναν πολύ κρασί, αλλά συνέδεαν το μεθύσι με την υπερβολική τέρψη και την έλλειψη πειθαρχίας. Για τους αρχαίους Έλληνες, το μέτρο σήμαινε να γνωρίζεις τους περιορισμούς σου και να ενεργείς ανάλογα, αποφεύγοντας τις υπερβολές και επιδιώκοντας την ισορροπία στη ζωή.
Οι αρχαίοι Έλληνες έφτασαν στο σημείο να προτείνουν την ακριβή ποσότητα κρασιού που έπρεπε να πίνουν. Ο αριθμός τρία ‘3’ ήταν ο μαγικός τους αριθμός. Μετά το τρίτο ποτήρι κρασί, ο αρχαίος Έλληνας έπρεπε να σταματήσει, και να πάει για ύπνο. Τα τρία ποτήρια κρασιού θεωρούνταν για κάθε καλεσμένο μία λογική ποσότητα κρασιού σε ένα συμπόσιο.
Σε στίχους του έργου του Εύβουλου (απ.93), κωμωδιογράφου της Μέσης Κωμωδίας, με τίτλο “Σεμέλη ή Διόνυσος” (375 π.Χ.), ο ποιητής δίνει το λόγο στον ίδιο το Διόνυσο που συνοψίζει τις συνέπειες της μέθης σε έναν “δεκάλογο της οινοποσίας”. Ο θεός δίνει τη λογική συμβουλή να σταματά κανείς στα τρία ποτήρια, μετά τα οποία αρχίζουν τα προβλήματα, σκιαγραφώντας τα ποικίλα αδικήματα που διαπράττουν οι μεθυσμένοι.
Μετά από τρεις κρατήρες (ποτήρια), ο Εύβουλος περιγράφει ένα κρεσέντο με αναμφισβήτητα αρνητικές συνέπειες που λαμβάνουν χώρα. Το πρώτο είναι η ύβρις, που μερικές φορές μεταφράζεται χαλαρά ως «αλαζονεία».
Ύβρις και Σωφροσύνη
Οι αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν την Ύβριν (ἡ ὕβρις) το πιο ολέθριο αμάρτημα που μπορούσε να διαπράξει ένας άνθρωπος. Σήμαινε, να ξεπεράσεις τις δικές σου δυνατότητες και να επιδοθείς σε υπερβολές, όντας κατά κάποιο τρόπο αλαζονικός, προκαλώντας έτσι τους θεούς. Η ύβρις (hubris) ήταν αυτή που οδήγησε τον Ίκαρο στην πτώση, τιμωρούμενος επειδή ήταν αλαζονικός, γιατί ήθελε να πετάξει πολύ ψηλά και πολύ κοντά στον ήλιο.
Η ύβρις είναι η αντίθεση της σωφροσύνης, της ευγενέστερης αρετής, του ιδανικού της αριστείας για τους Έλληνες. Η Σωφροσύνη, ένας όρος που δεν έχει άμεση μετάφραση στη σύγχρονη γλώσσα, είναι ένα μείγμα σωφροσύνης, μέτρου, νηφαλιότητας και αυτοκυριαρχίας.